Luận án Nghiên cứu biến động tài nguyên nước vùng đồng bằng sông Hồng trong bối cảnh biến đổi khí hậu

MỤC LỤC

MỤC LỤC .I

DANH SÁCH BẢNG. V

DANH SÁCH HÌNH .VI

DANH SÁCH PHỤ LỤC .IX

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT .XI

MỞ ĐẦU . 1

CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU BIẾN ĐỘNG TÀI NGUYÊN NƯỚC

MẶT TRONG BỐI CẢNH BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU . 7

1.1. Các khái niệm cơ bản .7

1.1.1. Tài nguyên nước .7

1.1.2. Đánh giá tài nguyên nước .7

1.1.3. Biến đổi khí hậu .7

1.1.4. An ninh nguồn nước.7

1.2. Tình hình nghiên cứu biến động tài nguyên nước mặt trong bối cảnh biến đổi khí

hậu trên Thế giới và Việt Nam .8

1.2.1. Thế giới.9

1.2.2. Việt Nam .12

1.2.2.1. Lưu vực sông Hồng-Thái Bình .12

1.2.2.2. Lưu vực sông Cả.13

1.2.2.3. Lưu vực sông Thu Bồn, sông Hương và sông Ba .14

1.2.2.4. Lưu vực sông Đồng Nai.14

1.2.2.5. Đồng bằng sông Cửu Long.15

1.2.3. Vùng đồng bằng sông Hồng .15

1.3. Đánh giá những tồn tại của vấn đề nghiên cứu ở Việt Nam và khu vực nghiên cứu.17

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 . 19

CHƯƠNG 2. ĐÁNH GIÁ HIỆN TRẠNG KHAI THÁC VÀ SỬ DỤNG TÀI NGUYÊN

NƯỚC MẶT VÙNG ĐỒNG BẰNG SÔNG HỒNG . 21

2.1. Điều kiện tự nhiên vùng đồng bằng sông Hồng .21

2.1.1. Vị trí địa lý .21ii

2.1.2. Địa hình.21

2.1.3. Hệ thống sông ngòi .22

2.1.3.1. Hệ thống sông thượng nguồn .22

2.1.3.2. Hệ thống sông vùng đồng bằng sông Hồng.25

2.1.4. Khí hậu .28

2.1.4.1. Diễn biến khí hậu.29

2.1.4.2. Kịch bản biến đổi khí hậu và nước biển dâng.30

2.1.4.3. Dự tính thay đổi lượng bốc hơi .35

2.2. Phát triển kinh tế-xã hội.36

2.2.1. Dân số .37

2.2.2. Cơ cấu kinh tế.37

2.2.3. Định hướng và quy hoạch phát triển các ngành .38

2.2.3.1. Nông lâm nghiệp và thủy sản .38

2.2.3.2. Công nghiệp.41

2.2.3.3. Dịch vụ, du lịch và thương mại .42

2.3. Tài nguyên nước mặt, tình hình khai thác và sử dụng tài nguyên nước mặt vùng

đồng bằng sông Hồng .43

2.3.1. Tài nguyên nước mặt .43

2.3.1.1. Dòng chảy.43

2.3.1.2. Chất lượng nước mặt.48

2.3.2. Hiện trạng khai thác, sử dụng tài nguyên nước mặt vùng đồng bằng sôngHồng .55

2.3.2.1. Hiện trạng khai thác và sử dụng nước phía thượng nguồn.55

2.3.2.2. Hiện trạng khai thác và sử dụng nước vùng ĐBSH .58

2.3.2.3. Mâu thuẫn sử dụng nước giữa các ngành, khu vực.60

2.3.3. Khả năng đáp ứng nguồn nước và các vấn đề tồn tại trong khai thác sử dụng

nước vùng đồng bằng sông Hồng .62

2.3.3.1. Khả năng đáp ứng của nguồn nước .63

2.3.3.2. Những vấn đề tồn tại .66

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 . 72

CHƯƠNG 3. NGHIÊN CỨU ĐÁNH GIÁ BIẾN ĐỘNG TÀI NGUYÊN NƯỚC VÙNG

ĐỒNG BẰNG SÔNG HỒNG TRONG BỐI CẢNH BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU VÀ ĐỀ XUẤT

CÁC GIẢI PHÁP ỨNG PHÓ. 73

3.1. Đánh giá biến động tài nguyên nước vùng đồng bằng sông Hồng .73iii

3.1.1. Biến động về lưu lượng nước .73

3.1.1.1. Sông Thao.73

3.1.1.2. Sông Lô-Gâm.73

3.1.1.3. Sông Đà .74

3.1.1.4. Sông Hồng – Thái Bình .75

3.1.2. Biến động mực nước sông .78

3.1.2.1. Mực nước trong sông.78

3.1.2.2. Mực nước triều .80

3.1.3. Nhu cầu sử dụng nước .80

3.2. Tiếp cận và phương pháp nghiên cứu biến động tài nguyên nước vùng đồng bằng

sông Hồng trong bối cảnh biến đổi khí hậu.81

3.2.1. Áp dụng mô hình NAM tính toán sự thay đổi dòng chảy LVS Hồng-sông TháiBình.82

3.2.1.1. Tổng quan về lý thuyết mô hình NAM .82

3.2.1.2. Thiết lập mô hình.85

3.2.2. Tính toán nhu cầu sử dụng nước.87

3.2.2.1. Phân vùng sử dụng nước .87

3.2.2.2. Cơ sở và phương pháp tính toán nhu cầu sử dụng nước.90

3.2.3. Sử dụng mô hình MIKE 11 tính toán thay đổi mực nước và khả năng lấy nước

của các hệ thống lấy nước vùng đồng bằng sông Hồng .95

3.2.3.1. Tổng quan lý thuyết mô hình MIKE 11 .96

3.2.3.2. Thiết lập mô hình.97

3.3. Kết quả dự tính biến động tài nguyên nước vùng đồng bằng sông Hồng trong bối

cảnh biến đổi khí hậu .102

3.3.1. Sự thay đổi của dòng chảy LVS Hồng-Thái Bình trong bối cảnh BĐKH .102

3.3.1.1. Dòng chảy trung bình năm .102

3.3.1.2. Dòng chảy mùa lũ.103

3.3.1.3. Dòng chảy mùa kiệt .106

3.3.2. Dự tính nhu cầu sử dụng nước vùng đồng bằng sông Hồng trong bối cảnh

biến đổi khí hậu.106

3.3.3. Dự tính biến động mực nước vùng đồng bằng sông Hồng trong bối cảnh biến

đổi khí hậu.109

3.3.4. Cân bằng nước vùng đồng bằng sông Hồng trong bối cảnh biến đổi khí hậu .110

3.3.4.1. Lượng nước thiếu vùng đồng bằng sông Hồng .110iv

3.3.4.2. Tính toán phương án giảm thiểu tình trạng thiếu nước cho vùng đồng bằng

sông Hồng.115

3.4. Đề xuất định hướng các giải pháp ứng phó với biến động tài nguyên nước vùng

đồng bằng sông Hồng trong bối cảnh biến đổi khí hậu.122

3.4.1. Cở sở đề xuất các giải pháp .122

3.4.1.1. Tài nguyên nước và an ninh nguồn nước vùng đồng bằng sông Hồng chịu

ảnh hưởng của biến đổi khí hậu .122

3.4.1.2. Tài nguyên nước và an ninh nguồn nước vùng đồng bằng sông Hồng chịu

ảnh hưởng các nhân tố khác.124

3.4.1.3. Chiến lược, chính sách Quốc gia về phát triển tài nguyên nước và an ninhnước .127

3.4.1.4. Tầm nhìn và quan điểm Quốc tế về phát triển tài nguyên nước và an ninhnước .129

3.4.2. Đề xuất đ

ịnh hướng các giải pháp ứng phó hỗ trợ đảm bảo an ninh nguồn

nước vùng đồng bằng sông Hồng trong bối cảnh biến đổi khí hậu .130

3.4.2.1. Giải pháp công trình .130

3.4.2.2. Giải pháp phi công trình .134

KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 . 137

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ . 140

CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ ĐƯỢC CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬNÁN. 143

TÀI LIỆU THAM KHẢO . 144

PHỤ LỤC . 156