Tóm tắt Luận án Hoàn thiện cơ chế pháp lý nhân dân kiểm soát quyền lực nhà nước ở Việt Nam

Chương 3

LỊCH SỬ HÌNH THÀNH PHÁT TRIỂN VÀ THỰC TRẠNG CƠ CHẾ PHÁP LÝ

NHÂN DÂN KIỂM SOÁT QUYỀN LỰC NHÀ NƯỚC Ở VIỆT NAM

3.1. LỊCH SỬ HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN CƠ CHẾ PHÁP LÝ NHÂN DÂN

KIỂM SOÁT QUYỀN LỰC NHÀ NƯỚC Ở VIỆT NAM

* Giai đoạn 1945-1959

Giai đoạn này, các thiết chế mang tính nhân dân kiểm soát quyền lực nhà nước

chưa được quy định cụ thể trong hiến pháp và pháp luật và trên thực tế. Các phương thức

nhân dân kiểm soát quyền lực nhà nước còn ít và không đa dạng. Các yếu tố bảo đảm của

cơ chế còn sơ khai. Có thể nói, đây là giai đoạn hình thành và phát triển ban đầu của cơ

chế pháp lý nhân dân kiểm soát quyền lực nhà nước ở Việt Nam.

* Giai đoạn 1959-1980

Bối cảnh của đất nước giai đoạn 1959 đến 1975 là đất nước chia làm hai miền với

hai nhiệm vụ chiến lược: xây dựng CNXH ở miền Bắc và đấu tranh giải phóng miền Nam

thống nhất đất nước; năm 1975 đến 1980 đất nước thống nhất, cả nước đi lên CNXH.

Thời kỳ này có một số văn bản luật, nghị quyết, nghị định, thông tư với vai trò là

những bộ phận của yếu tố thể chế được ban hành nhằm hiện thực hóa các quyền của nhân

dân, trách nhiệm, nghĩa vụ của nhà nước trong chế độ dân chủ nhân dân. Tuy nhiên, do

điều kiện thời chiến và đặc điểm tổ chức quyền lực nhà nước theo mô hình Xô viết nên

các yếu tố thể chế, thiết chế của cơ chế pháp lý nhân dân kiểm soát quyền lực nhà nước

chưa thực sự được chú trọng xác lập và bảo đảm thực hiện trên thực tế.

* Giai đoạn 1980-1992

Hiến pháp năm 1980 được ban hành ở thời kỳ đất nước thống nhất, cả nước đi lên

chủ nghĩa xã hội, Hiến pháp năm 1959 đã hoàn thành nhiệm vụ của mình.

Ngoài các nguyên tắc và giá trị của các bản hiến pháp trước đó được tiếp tục ghi

nhận, khẳng định, Hiến pháp năm 1980 là bước phát triển mới về thể chế của cơ chế pháp

lý nhân dân kiểm soát quyền lực nhà nước. Giai đoạn này thực hiện đường lối đổi mới của

Đảng từ Đại hội VI năm 1986 nên bên cạnh Hiến pháp năm 1980 thì có nhiều chính sách,

pháp luật mới được xây dựng, ban hành để đáp ứng yêu cầu đổi mới đất nước. Trên cơ sở

Hiến pháp và pháp luật quy định, các tổ chính trị xã hội, tổ chức xã hội, xã hội - nghề

nghiệp cùng các bảo đảm chính trị, pháp lý, kinh tế - xã hội được thiết lập chặt chẽ, hợp lý

hơn giúp cho cơ chế vận hành, hoạt động có hiệu quả hơn.