Tóm tắt Luận án Đặng Thai Mai với vấn đề phương pháp luận giảng văn ở nhà trường phổ thông

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN .3

BẢNG KÍ HIỆU NHỮNG CHỮ VIẾT TẮT .8

MỞ ĐẦU .8

1. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI:.8

2. MỤC ĐÍCH, NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU:.8

3. LỊCH SỬ VẤN ĐỀ:.9

4. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU:.10

5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU: .11

5.1. Khảo sát, phân tích, miêu tả, tổng kết lí luận một cách khách quan:.11

5.2 Thực nghiệm: .11

6. ĐÓNG GÓP CỦA LUẬN ÁN:.12

6.1. Về lí thuyết:.12

6.2 Về thực tiễn:.12

7. BỐ CỤC CỦA LUẬN ÁN : .12

NỘI DUNG.13

CHƯƠNG 1: ĐẶNG THAI MAI VỚI MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ VĂN HỌC TRONG NHÀ

TRƯỜNG PHỔ THÔNG.15

1.1. Đặng Thai Mai với một vài quan niệm về chương trình, sách giáo khoa văn ở nhà

trường phổ thông:.15

1.1.1. Về "những bài văn không có văn", những "bài thuyết lí khô khan và dài dòng"

[120,tr1]. .15

1.1.2. "Phải chú ý đến yêu cầu chung của chương trình và trình độ phát triển của lứa

tuổi " [120,tr 2].16

1.2. Quan niệm của Đặng Thai Mai về sự phối hợp khoa học liên ngành trong dạy học

văn ở nhà trường phổ thông:.17

1.2.1 Quan niệm của Đặng Thai Mai về tầm quan trọng của sự phối hợp khoa học liên

ngành trong dạy học văn ở NTPT.17

1.2.2 Đặng Thai Mai với vấn đế tiếp nhận văn học:.18

1.2.3. Đặng Thai Mai quan niệm tiếp nhận văn học là một hoạt động sáng tạo.20

1.3. Đặng Thai Mai với quan niệm về mối quan hệ giữa việc dạy văn và dạy tiếng ở nhà

trường phổ thông.22

1.3.1. Về tầm quan trọng của việc gắn liền dạy văn với dạy tiếng ở nhà trường phổthông. .22

1.3.2. Về việc dạy tiếng trong mối quan hệ với dạy văn ở cấp I (tiểu học) :.231.3.3. Về nội dung chương trình, SGK, Đặng Thai Mai gợi ý : .23

1.3.4. Về phương pháp :.23

1.3.5. Về việc dạy tiếng trong mối quan hệ với dạy văn ở cấp II (THCS) : .24

1.3.5.1. Về yêu cầu, nhiệm vụ : .24

1.3.5.2. Nội dung chương trình:.24

1.3.5.3. Một số lưu ý về phương pháp, thủ pháp : .24

1.3.6. Về việc dạy tiếng trong mối quan hệ với dạy văn ở cấp III (PTTH). .24

1.3.6.1. Về mục đích, yêu cầu :.24

1.3.6.2. Nội dung chương trình :.24

1.3.6.3. Về phương pháp, Đặng Thai Mai lưu ý:.25

1.4. Đặng Thai Mai với quan niệm về vai trò, vị trí, yêu cầu đối với người giáp viên vănhọc :.26

1.4.1. Thầy giáo dạy văn phải là người có tâm hồn lớn, tình cảm lớn : .26

1.4.2. Giáo viên dạy văn phải là người có vốn tri thức văn học và khoa học liên ngànhsâu rộng.28

1.4.3. "Vai trò của ông thầy ở đây là khêu gợi, là hướng dẫn, là truyền cảm" [119,tr200]. .29

CHƯƠNG 2: PHƯƠNG PHÁP LUẬN GIẢNG VĂN CỦA ĐẶNG THAI MAI.34

2.1. Về khái niệm giảng văn và khái niệm giảng văn theo quan niệm của Đặng Thai Mai:.34

2.2. Quan niệm của Đặng Thai Mai về tác phẩm văn chương và tác phẩm văn chương

trong nhà trường : .37

2.2.1. Quan niệm của Đặng Thai Mai về "một áng văn chương kiệt tác". .37

2.2.2. Đặng Thai Mai với một vài luận điểm về tác phẩm văn chương trong nhàtrường.39

2.2.3. Tác phẩm như : .40

2.2.4 " Một áng văn là một tác phẩm có sinh mệnh, có cơ thể, có phát triển, có cả một

đường lối phát triển" [112,tr48]. .41

2.3. Quan niệm của Đặng Thai Mai về mục đích, tác dụng của giảng văn ở nhà trường

phổ thông : .43

2.3.1. Quan điểm cùa Đặng Thai Mai về mục đích, tác dụng của môn giảng văn trong

nhà trường cũ. .43

2.3.2. Quan niệm của Đặng Thai Mai về mục đích, tác dụng của giảng văn ở nhà

trường phổ thông.47

2.4. Những khuynh hướng giảng văn cần phê phán theo quan niệm của Đặng Thai Mai :

.492.4.1. "Lối học tầm chương trích cú" và "Lối giảng văn tán rộng máy móc, khen từ

đầu chấm phết khen đi" [113,tr 231 ].50

2.4.2 "Giảng văn không chỉ là nói lại mấy câu văn xuôi không xuôi tý nào" [112,tr12]..51

2.4.3. "Giảng văn không phải là một phương tiện thời miên vô ý thức làm HS ngáp sái

cả quai hàm" [112,tr12]. .52

2.4.4. Lối giảng văn theo "nguyên tắc quyền uy" [120,tr 9].53

2.5. Đặng Thai Mai với một số quan điểm, nguyên tắc tiếp cận phân tích và dạy học tác

phầm văn chương ở nhà trường phổ thông .54

2.5.1. "Điều cần thiết là nhận định giá trị chân thật và tưởng đối của một tác phẩm

theo trình độ văn hoá của thời đại" [112,tr18].54

2.5.2. "Tất cả vấn đề là tìm ra trọng tâm hứng thú - Le centre d' intérêt - của áng văn.

Khi đã nhận ra trọng tâm đó, chúng ta sẽ xét xem trong công trình xây dựng của nhà

văn sĩ, nhà thi sĩ, mọi tiết mục đã quy tụ cùng nhau thế nào để làm cho cái hứng thú

đó như là đã được nâng nổi hẳn lên" [112,tr19]. .58

2.5.3. "Sự mô tả thực tế cũng như lối bình phẩm trong lĩnh vực nghệ thuật vẫn phải

theo những quy luật và bút pháp của nghệ thuật" [113,tr100].60

2.5.4. "Giảng văn trước hết là chỉ rõ sự thống nhất giữa hình thức và nội dung, giữa

kỹ thuật và tư tưởng trong một tác phẩm văn chương" [112,tr12]. .63

2.5.5. "Cảm thấy hay chưa đủ. Có hiểu là hay, sự thưởng thức mới có nghĩa lí và có

tác dụng" [112,trl4].65

2.5.6. "Vấn đề là khi đã nhận định, đã hiểu thấu tinh thần áng văn rồi thì lựu chọn một

đích để mà trình bãy lối lĩnh hội của mình về áng văn đó" [112,tr 8]. .68

2.5.7. "Chớ nên bao giờ o ép khả năng hấp thụ của HS" [120,tr 2].69

2.5.8. "Giảng văn không thể không có áng văn trước mắt" [112,tr19].71

2.6. Đặng Thai Mai với một số kỹ thuật cơ bản trong giảng văn. .72

2.6.1. Về khái niệm kỹ thuật giảng văn. .72

2.6.2. Đặng Thai Mai quan niệm giảng văn là "theo dõi" và "mở nếp" áng văn.76

2.6.3. Đặng Thai Mai với kỹ thuật đọc diễn cảm.78

2.6.4. Đặng Thai Mai với kỹ thuật tái hiện chi tiết hình tượng. .79

2.6.5. Đặng Thai Mai với kỹ thuật so sánh trong giảng văn.82

2.6.6. Đặng Thai Mai với kỹ thuật nêu vấn đề trong giảng văn. .88

2.6.7. Đặng Thai Mai với kỹ thuật gợi mở trong giảng văn. .91

2.6.8. Đặng Thai Mai với kỹ thuật giảng bình trong giảng văn.93

2.7. Những điểm hạn chế trong phương pháp luận giảng văn của Đặng Thai Mai .992.7.1. Phương pháp luận giảng văn của Đặng Thai Mai với vấn đề phương pháp dạy

học tác phẩm văn chương theo đặc trưng loại thẻ. .99

2.7.2. Phương pháp luận giảng văn của Đặng Thai Mai với vấn đề HS.100

2.7.3. Phương pháp luận giảng văn của Đặng Thai Mai với vấn đề thiết kế bài dạy học

tác phẩm văn chương ở nhà trường phổ thông. .101

2.7.4. Nguyên nhàn của những hạn chế trẽn.102

CHƯƠNG 3: THỂ NGHIỆM PHƯƠNG PHÁP LUẬN GIẢNG VĂN CỦA ĐẶNG THAI

MAI VÀO VIỆC SOẠN GIẢNG MỘT SỐ TÁC PHẨM VĂN CHƯƠNG Ở NHÀ

TRƯỜNG PHỔ THÔNG.105

3.1. Những vấn đề chung của thể nghiệm :.105

3.1.1. Mục đích, yêu cầu thể nghiệm. .105

3.1.2. Giả thuyết thực nghiệm.105

3.1.3. Đối tượng, địa bàn, thời gian thể nghiệm, đối chứng. .106

3.1.4. Phương pháp, biện pháp, quy trình thể nghiệm đối chứng và kiểm tra kết quả..107

3.1.5. Yêu cầu đối với hai thiết kế và giờ dạy thể nghiệm: .107

3.2. Tình hình dạy học hai đoạn trích được chọn thể nghiệm ở nhà trường phổ biến hiệnnay.109

3.2.1. Về tình hình dạy học đoạn trích "Trông bốn bề". .110

3.2.2. Về tình hình dạy học đoạn trích:" Nỗi nhớ nhung sầu muộn của người chinh

phụ" :.111

3.3. Thiết kế giáo án thể hiện.111

3.3.1. Đoạn trích: Trông bốn bể.111

KẾT LUẬN.183

TÀI LIỆU THAM KHẢO .187

PHỤ LỤC.199