Luận án Những biến đổi văn hóa và tính cố kết cộng đồng hiện nay: nghiên cứu trường hợp dân tộc Mường tại tỉnh Hòa Bình

MỤC LỤC

PHẦN I. MỞ ĐẦU .1

1. Lý do chọn đề tài .1

2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu .3

3. Đối tượng, khách thể và phạm vi nghiên cứu.4

4. Câu hỏi và giả thuyết nghiên cứu .5

5. Đóng góp mới của luận án.6

6. Kết cấu luận án .7

PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU.8

Chương 1. TỒNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU.8

1.1. Đôi điều dẫn nhập .8

1.2 Về những thành tựu nghiên cứu của những người đi trước.13

1.2.1. Hướng nghiên cứu khái quát hóa. 13

1.2.2. Hướng nghiên cứu dân tộc chí. 15

1.2.3. Hướng nghiên cứu chuyên sâu . 17

1.2.4. Những nghiên cứu về biến đổi văn hóa và tính cố kết cộng đồng củangười Mường . 19

1.3. Mấy nhận xét sơ bộ về định hướng nghiên cứu.21

Tiểu kết chương 1.24

Chương 2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHưƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .26

2.1. Các cách tiếp cận lý thuyết của đề tài .26

2.1.1. Tiếp cận theo lý thuyết hành động xã hội (còn gọi là phân tích văn hóa)

của Max Weber . 26

2.1.2. Tiếp cận theo lý thuyết đoàn kết xã hội và ý thức tập thể của Émile

Durkheim. 31

2.1.3. Quan điểm/phương pháp lịch sử. 35

2.2. Định nghĩa và các khái niệm làm việc.36

2.2.1. Văn hóa. 36

2.2.2. Biến đổi văn hóa . 38

2.2.3. Tính cố kết cộng đồng . 382.2.4. Dân tộc Mường .39

2.3. Thao tác hóa khái niệm làm việc .40

2.4. Sơ đồ phân tích .42

2.5. Phương pháp nghiên cứu .43

2.5.1. Phương pháp phân tích tài liệu . 43

2.5.2. Phương pháp phỏng vấn sâu. 43

2.5.3. Phương pháp quan sát tham gia. 45

2.5.4. Phương pháp phỏng vấn trực tiếp bằng bảng hỏi . 45

2.5.5. Phương pháp phỏng vấn chuyên gia. 47

2.6. Bối cảnh kinh tế - xã hội và địa bàn nghiên cứu .48

2.6.1. Bối cảnh kinh tế - xã hội. 48

2.6.2. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu . 51

Tiểu kết chương 2.56

Chương 3. SỰ BIẾN ĐỔI VĂN HÓA VẬT CHẤT VÀ TÍNH CỐ KẾT CỘNGĐỒNG.57

3.1.Tập quán sản xuất và tính cộng đồng .57

3.2. Văn hóa ẩm thực và tính cố kết cộng đồng .62

3.2.1. Một số giá trị ẩm thực cổ truyền của người Mường. 62

3.2.2. Thực trạng và sự biến đổi văn hóa ẩm thực của người Mường trong thời

kỳ Đổi mới. 66

3.3. Trang phục và tính cộng đồng .69

3.3.1. Trang phục truyền thống của người Mường. 69

3.3.2. Sự biến đổi trang phục và tính cộng đồng. 76

3.4. Văn hoá ở và tính cộng đồng .79

3.4.1 Nhà ở truyền thống của người Mường . 80

3.4.2. Thực trạng nhà ở của người Mường. 91

Tiểu kết Chương 3.96

Chương 4. BIẾN ĐỔI VĂN HÓA TINH THẦN VÀ TÍNH CỐ KẾT CỘNG

ĐỒNG.98

4.1. Nghi thức hôn nhân, cưới hỏi và tính cố kết cộng đồng.98

4.2. Việc tang ma và tính cố kết cộng đồng .105

4.3. Tục thờ cúng tổ tiên, lễ hội và tính cố kết cộng đồng .112Tiểu kết Chương 4.119

Chương 5. BIẾN ĐỔI VĂN HÓA XÃ HỘI VÀ TÍNH CỐ KẾT CỘNG ĐỒNG.121

5.1. Biến đổi trong quan hệ gia đình, dòng họ và tính cố kết cộng đồng trong gia

đình người Mường .122

5.1.1. Quan hệ gia đình, dòng họ và tính cố kết cộng đồng của người Mườngcổ truyền. 122

5.1.2. Thực trạng quan hệ gia đình, dòng họ và tính cố kết cộng đồng của người

Mường hiện nay .124

5.2. Tổ chức đời sống cộng đồng người Mường .127

5.2.1. Mối quan hệ làng bản và tính cố kết cộng đồng của người Mường cổ truyền127

5.2.2. Mối quan hệ làng bản và tính cố kết cộng đồng của người Mườnghiện nay.138

Tiểu kết Chương 5.142

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .145

DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN

LUẬN ÁN.150

TÀI LIỆU THAM KHẢO .151