Luận án Nghiên cứu ảnh hưởng của hoang mạc hóa đến sản xuất nông nghiệp ở tỉnh Bình Thuận trong bối cảnh biến đổi khí hậu

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN. iii

LỜI CẢM ƠN. iv

MỤC LỤC .v

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT.x

DANH MỤC CÁC BẢNG. xi

DANH MỤC HÌNH VẼ . xv

MỞ ĐẦU.1

1. Lý do chọn đề tài .1

2. Mục đích nghiên cứu.2

3. Nhiệm vụ nghiên cứu.2

4. Giới hạn nghiên cứu .2

5. Luận điểm nghiên cứu.3

6. Những đóng góp mới của luận án .3

7. Cơ sở tài liệu .3

8. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn .4

9. Cấu trúc luận án.5

CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN, CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

ẢNHHƯỞNG CỦA HOANG MẠC HÓA ĐẾN SẢN XUẤT NÔNG NGHIỆP

TRONG BỐI CẢNH BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU.6

1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu. 6

1.1.1. Hạn hán, HMH và BĐKH trên thế giới và Việt Nam . 6

1.1.2.Tình hình nghiên cứu ảnh hưởng của hạn hán, HMH đến SXNN trong bối cảnhBĐKH. 10

1.1.3. Tổng quan một số phương pháp nghiên cứu chính trong luận án . 20

1.2. Cơ sở phương pháp luận nghiên cứu ảnh hưởng của hạn hán và HMH đếnSXNN . 25

1.2.1. Những khái niệm cơ bản . 25

1.2.2. Hạn hán và HMH trong bối cảnh BĐKH . 29

1.2.3. Sản xuất nông nghiệp trong bối cảnh BĐKH. 30

1.2.4. Tác động của hạn hán và HMH đến SXNN trong bối cảnh BĐKH.33

1.2.5. Quan điểm nghiên cứu . 34

1.2.6. Hướng tiếp cận nghiên cứu . 35

1.3. Phương pháp và các bước nghiên cứu. 35vi

1.3.1. Các phương pháp nghiên cứu. 35

1.3.2. Các bước nghiên cứu. 43

TIỂU KẾT CHƯƠNG 1 . 45

CHƯƠNG 2: HOANG MẠC HÓA Ở TỈNH BÌNH THUẬN TRONG BỐI CẢNHBĐKH.46

2.1. Các nhân tố tự nhiên – kinh tế xã hội ảnh hưởng đến hạn hán và HMH ở tỉnhBình Thuận . 46

2.1.1. Vị trí địa lý . 46

2.1.2. Địa hình và các quá trình địa mạo. 46

2.1.3. Địa chất và địa chất thủy văn . 48

2.1.4. Khí hậu . 49

2.1.5. Thủy, hải văn. 51

2.1.6. Thổ nhưỡng . 52

2.1.7. Thực vật tự nhiên. 54

2.1.8. Dân cư và tập quán sản xuất. 56

2.1.9. Phát triển kinh tế và quá trình đô thị hóa . 57

2.1.10. Đầu tư phát triển thủy lợi . 58

2.1.11. Hiện trạng và qui hoạch sử dụng đất. 60

2.2. Biến đổi nhiệt độ và lượng mưa tại tỉnh Bình Thuận . 61

2.2.1. Biến đổi chế độ nhiệt giai đoạn 1980 – 2010. 61

2.2.2. Biến đổi chế độ mưa giai đoạn 1980 – 2010. 63

2.2.5. Kịch bản biến đổi nhiệt độ, lượng mưa của tỉnh Bình Thuận đến năm 2050. 64

2.2. Thực trạng và tiềm năng hạn hán của tỉnh Bình Thuận trong bối cảnh

BĐKH. 65

2.3.1. Hạn khí tượng. 65

2.3.2. Hạn thủy văn . 67

2.2.3. Hạn nông nghiệp . 68

2.4. Thực trạng và tiềm năng hoang mạc hóa . 70

2.4.1. Thoái hóa đất . 70

2.4.2. Hoang mạc hóa. 72

2.5. Đánh giá ảnh hưởng của các nhân tố TN – KTXH đến HMH trong bối cảnh

BĐKH bằng tích hợp SWOT – AHP và GIS. 76

2.5.1. Lựa chọn dấu hiệu của hạn hán và HMH qua nghiên cứu TN – KTXH của tỉnh

Bình Thuận . 76

2.5.2. Xây dựng bộ dấu hiệu chỉ thị của hạn hán và HMH qua nghiên cứu TN –

KTXH bằng phân tích SWOT. 78vii

2.5.3. Xây dựng bộ trọng số của từng nhân tố TN – KTXH ảnh hưởng đến hạn hán

và HMH. 80

2.5.4. Thành lập bản đồ đánh giá ảnh hưởng của các yếu tố TN – KTXH đến HMH ở

tỉnh Bình Thuận giai đoạn 1995 - 2010. 82

2.5.5. Thành lập bản đồ dự tính ảnh hưởng của các nhân tố TN – KTXH đến HMH ở

Bình Thuận đến 2050 . 83

TIỂU KẾT CHƯƠNG 2 . 84

CHƯƠNG 3. ĐÁNH GIÁ ẢNH HƯỞNG CỦA HOANG MẠC HÓA ĐẾN HOẠT

ĐỘNG TRỒNG TRỌT Ở BÌNH THUẬN TRONG BỐI CẢNH BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU

VÀ ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP ỨNG PHÓ . 85

3.1. Các thế mạnh SXNN của tỉnh Bình Thuận. 85

3.2. Ảnh hưởng của hạn hán và HMH đến biến động sử dụng đất SXNN. 86

3.2.1. Tình hình biến động . 86

3.2.2. Dấu hiệu chỉ thị của hạn hán và HMH qua nghiên cứu BĐSD đất SXNN .89

3.3. Ảnh hưởng của hạn hán và HMH đến cơ cấu mùa vụ. 93

3.3.1. Tình hình biến động . 93

3.3.2. Xác định thời kì trồng trọt thích hợp bằng dữ liệu khí tượng và phần mềm Eto

Calculator. . 99

3.3.3. Dấu hiệu chỉ thị của hạn hán và HMH qua nghiên cứu cơ cấu mùa vụ . .103

3.4. Tác động của hạn hán và HMH đến năng suất cây trồng . 104

3.4.1. Biến động năng suất cây trồng giai đoạn 1995 – 2010 . 104

3.4.2. Dấu hiệu chỉ thị hạn hán và HMH qua nghiên cứu năng suất cây trồng. 106

3.5. Đánh giá ảnh hưởng của hạn hán và HMH đến trồng trọt theo kịch bảnBĐKH. 109

3.5.1. Trên toàn tỉnh . 109

3.5.2. Trọng điểm hoang mạc cát . 116

3.5.3. Trọng điểm hoang mạc đất cằn . 123

3.5.4. Trọng điểm hoang mạc muối và hoang mạc đá. 124

3.5.5. Xây dựng bản đồ đánh giá ảnh hưởng của hạn hán và HMH đến trồng trọt

trong bối cảnh BĐKH. 124

3.6. Đề xuất giải pháp cho ngành trồng trọt ứng phó với hạn hán và hoang mạc hóa

trong bối cảnh biến đổi khí hậu ở Bình Thuận . 128

3.6.1. Đánh giá thực trạng triển khai các giải pháp ứng phó với hạn hán và HMH

bằng phân tích SWOT . 128

3.6.2. Đề xuất lựa chọn giải pháp ưu tiên theo từng cụm xã đến năm 2050 theo kịch

bản BĐKH. 134viii

3.6.3. Đề xuất định hướng qui hoạch nông nghiệp tỉnh Bình Thuận đến 2050 . 143

TIỂU KẾT CHƯƠNG 3 . 146

KẾT LUẬN – KIẾN NGHỊ . 148

NHỮNG CÔNG TRÌNH ĐÃ ĐƯỢC CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN

LUẬN ÁN. .i

TÀI LIỆU THAM KHẢO . iii

PHỤ LỤC.