Luận án Bồi dưỡng các thủ pháp hoạt động nhận thức theo tư tưởng sư phạm của G. Polya cho học sinh trong dạy học môn Toán ở trường Trung học cơ sở

MỤC LỤC

Trang

MỞ ĐẦU .1

1. Lý do chọn đề tài .1

2. Mục đích nghiên cứu .3

3. Đối tượng, khách thể và phạm vi nghiên cứu.3

4. Giả thuyết khoa học.3

5. Nhiệm vụ nghiên cứu .3

6. Phương pháp nghiên cứu.4

7. Những đóng góp của Luận án .4

8. Các luận điểm đưa ra bảo vệ .5

9. Cấu trúc của Luận án.5

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN.6

1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu các vấn đề có liên quan đến đề tài .6

1.1.1. Những kết quả nghiên cứu liên quan đến thủ pháp hoạt động nhận thức.6

1.1.2. Những nghiên cứu về tư tưởng sư phạm của G. Polya trong dạy học toán.9

1.1.3. Một số nhận định.11

1.2. Hoạt động nhận thức và hoạt động nhận thức toán học .12

1.2.1. Hoạt động nhận thức .12

1.2.2. Hoạt động nhận thức toán học.14

1.3. Thủ pháp, thủ pháp hoạt động nhận thức toán học .15

1.3.1. Thủ pháp.15

1.3.2. Thủ pháp hoạt động nhận thức.16

1.3.3. Một số ví dụ.21

1.4. Tư tưởng sư phạm của G. Polya về dạy học toán theo hướng bồi dưỡng

các thủ pháp hoạt động nhận thức cho học sinh.22

1.4.1. Về mục đích dạy học toán (T1).22

1.4.2. Về nguyên lý học tập (T2).22

1.4.3. Về các hoạt động trí tuệ (T3) .23

1.4.4. Tư tưởng sư phạm của G. Polya về các giai đoạn giải quyết vấn đề (T4) .25

1.5. Thủ pháp hoạt động nhận thức theo tư tưởng sư phạm của G. Polya

trong dạy học môn Toán ở trường trung học cơ sở.28

1.5.1. Một số thủ pháp hoạt động nhận thức thường sử dụng của học sinh

theo tư tưởng sư phạm của G. Polya trong dạy học môn Toán ở trường

trung học cơ sở.29

1.5.2. Một số đặc điểm cơ bản của thủ pháp hoạt động nhận thức .351.6. Mối liên hệ giữa thủ pháp hoạt động nhận thức và năng lực giải quyết

vấn đề, năng lực tư duy sáng tạo .37

1.6.1. Thủ pháp hoạt động nhận thức vừa là phương tiện vừa là kết quả

của hoạt động giải quyết vấn đề.37

1.6.2. Thủ pháp hoạt động nhận thức trong hoạt động dạy học phát hiện và

giải quyết vấn đề .37

1.6.3. Thủ pháp hoạt động nhận thức góp phần phát triển năng lực giải quyết

vấn đề, năng lực tư duy sáng tạo cho học sinh.39

1.7. Một số điều kiện sư phạm của việc bồi dưỡng thủ pháp hoạt động nhận

thức theo tư tưởng sư phạm của G. Polya cho học sinh trong dạy học môn

Toán ở trường trung học cơ sở .41

1.7.1. Sự phát triển tư duy của học sinh trung học cơ sở .41

1.7.2. Đặc điểm chương trình môn Toán các lớp cuối cấp trung học cơ

sở ở Việt Nam .42

1.7.3. Các nhân tố cơ bản ảnh hưởng đến việc bồi dưỡng thủ pháp hoạt động

nhận thức cho học sinh trung học cơ sở trong dạy học môn Toán .43

1.7.4. Các giai đoạn hình thành và khắc sâu thủ pháp hoạt động nhận thức

toán học cho học sinh.44

1.7.5. Một số hình thức bồi dưỡng thủ pháp hoạt động nhận thức cho học sinh .45

Kết luận chương 1 .46

Chương 2 KHẢO SÁT THỰC TRẠNG.47

2.1. Mục đích khảo sát.47

2.2. Nội dung khảo sát.47

2.3. Đối tượng khảo sát .47

2.4. Phương pháp khảo sát.47

2.5. Kết quả khảo sát .48

2.5.1. Kết quả khảo sát đối với giáo viên.48

2.5.2. Kết quả khảo sát đối với HS.53

Kết luận chương 2 .64

Chương 3. MỘT SỐ BIỆN PHÁP BỒI DƯỠNG CÁC THỦ PHÁP

HOẠT ĐỘNG NHẬN THỨC THEO TƯ TƯỞNG SƯ PHẠM CỦA G. POLYA

CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC MÔN TOÁN Ở CÁC LỚP CUỐI CẤP

TRUNG HỌC CƠ SỞ.66

3.1. Định hướng xây dựng và thực hiện biện pháp .66

3.2. Một số biện pháp bồi dưỡng các thủ pháp hoạt động nhận thức cho học sinh

theo tư tưởng sư phạm của G. Polya trong dạy học môn Toán các lớp cuối cấp ở

trường trung học cơ sở .673.2.1. Biện pháp 1. Gợi động cơ bên trong, kích thích nhu cầu của học sinh

trong việc bồi dưỡng các thủ pháp hoạt động nhận thức .67

3.2.2. Biện pháp 2. Rèn luyện cho học sinh có nhiều cơ hội trải nghiệm

để tìm hiểu, phát hiện vấn đề và phát hiện cách giải quyết vấn đề

một cách tinh tế .76

3.2.3. Biện pháp 3. Tập luyện cho học sinh hình thành và vận dụng hợp lý

các thủ pháp hoạt động nhận thức trong giai đoạn lập kế hoạch

giải quyết vấn đề .89

2.2.4. Biện pháp 4. Rèn luyện cho học sinh khả năng tìm nhiều lời giải,

lựa chọn lời giải tối ưu và khai thác, phát triển các vấn đề nhằm

khắc sâu thủ pháp hoạt động nhận thức .103

3.2.5. Biện pháp 5. Xây dựng và tổ chức dạy học thích hợp các chuyên đề

ẩn chứa trong đó những thủ pháp hoạt động nhận thức cần bồi dưỡng

cho học sinh.118

Kết luận chương 3 .131

Chương 4. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM .133

4.1. Mục đích thực nghiệm sư phạm .133

4.2. Phương pháp thực nghiệm sư phạm .133

4.2.1. Phương pháp quan sát .133

4.2.2. Phương pháp thống kê toán học.133

4.3. Tổ chức và nội dung thực nghiệm.133

4.3.1. Công tác chuẩn bị.133

4.3.2. Các bước tổ chức thực nghiệm.134

4.3.3. Nội dung thực nghiệm sư phạm .135

4.4. Xây dựng phương thức và tiêu chí đánh giá .144

4.4.1. Phương thức và tiêu chí đánh giá mặt định lượng .144

4.4.2. Phương thức và tiêu chí đánh giá mặt định tính.145

4.5. Kết quả thực nghiệm .145

4.5.1. Đánh giá định tính .145

4.5.2. Đánh giá định lượng.150

Kết luận chương 4 .156

KẾT LUẬN .157

DANH MỤC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ.158

TÀI LIỆU THAM KHẢO .159

PHỤ LỤC