Giáo trình Hóa bảo vệ thực vật

MỤC LỤC CHƯƠNG MỞ ĐẦU.1I.VỊTRÍ và VAI TRÒCỦA MÔN HỌC.11.Dịch hại và mức độtáchại.12. Các biện pháp bảo vệthực vật.13. Ưu điểm, nhược điểm vàvịtrí của ngành Hóa BVTV hiện nay.2II.Lịch sửpháp triển ngành Hóa BVTV.3III.Cơsởmục đích và đối tượngmôn học.4Câuhỏi ôn tập.4CHƯƠNG 1: ĐỘC CHẤT HỌCNÔNG NGHIỆP.51.1CÁC KHÁINIỆM VỀCHẤT ĐỘC vàSỰNHIỄM ĐỘC.51.1.1 Các khái niệm cơbản.51.1.2 Những yêu cầu đối với một hóa chất dùngtrongbảo vệthực vật.61.1.3 Phân loại thuốc trừdịch hại.71.2 SỰXÂM NHẬP CỦA CHẤT ĐỘCVÀO CƠTHỂSINH VẬT.91.2.1 Sựxâmnhập của chất độcvào tếbào.101.2.2 Sựxâmnhập của chất độcvào cơthểcôn trùng.101.2.3 Sựxâmnhập của chất độc vàcơthểloàigặm nhấm.111.3.2 Sựbiến đổi của chất độc trongtếbào sinh vật.121.3.3 Các hình thức tác độngcủa chất độc.131.3.4 Tác độngcủa chất độc đến dịch hại.141.4 NHỮNG NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN TÍNH ĐỘC CỦA CHẤT ĐỘC.151.4.1 Sựliên quan giữa tính chất của chất độcvàtính độc của chất độc.151.4.2 Sựliên quan giữa đặc điểm của sinh vật với tính độc của chất độc.161.4.3 Ảnh hưởngcủa một sốngoại cảnh đến tính độc của chất độc.191.5 THUỐC BẢO VỆTHỰC VẬT VÀ SỰBIẾN ĐỔI CẤU TRÚCQUẦN THỂSINHVẬT1.5.1 Thuốc BVTV với quần thểdịch hại.211.5.2 Thuốc bảo vệthực vật với nhữngsinh vật cóích.211.5.3 Thuốc bảo vệthực vật đối với câytrồng.21Câuhỏi ôn tập.22CHƯƠNG 2: CÁCPHƯƠNG PHÁPSỬDỤNG vàTHỬNGHIỆM THUỐC TRỪDỊCHHẠI2.1CÁC DẠNG CHẾPHẨM DÙNG TRONG BẢO VỆTHỰC VẬT.232.1.1 Những chếphẩm cần hòaloãngtrước khi sửdụng.242.2.2 Những chếphẩm khônghòa loãngtrước khiápdụng.242.2.3 Chất phụgia.252.2CÁC PHƯƠNG PHÁPSỬDỤNG THUỐC TRỪDỊCHHẠI.262.2.1 Phun thuốc.262.2.2 Rắc hạt.302.2.3 Nội liệu pháp thực vật.302.2.4 Xônghơi.312.2.5 Xửlý giống.322.2.6 Làm bả độc.332.3CÁC PHƯƠNG PHÁPXÁC ĐỊNH TÍNH ĐỘC VÀHIỆU LỰC CỦA THUỐC TRỪDỊCH HẠI.33A.CÁC PHƯƠNG PHÁPXÁC ĐỊNH TÍNH ĐỘC CỦA THUỐC TRỪDỊCHHẠITRONG PHÒNG THÍNGHIỆM.342.3.1 Nguyêntắcthí nghiệm.342.3.2 Phươngpháp xác định tính độc của thuốc trừsâu.342.3.3 Phươngpháp xác định tính độc của thuốc trừnấm.352.3.4 Phươngpháp xác định tính độc của thuốc trừcỏ.36B.CÁC PHƯƠNG PHÁPXÁC ĐỊNH HIỆU LỰC CỦA THUỐC TRỪDỊCHHẠITRÊN ĐỒNG RUỘNG.372.3.5 Bốtrí thí nghiệm.372.3.6 Xác định hiệu quảcủa việc dùngthuốc trừdịchhại.38C. CÁC PHƯƠNG PHÁPTÍNH TOÁN HIỆU QUẢDÙNG THUỐC.392.3.7 Độhiệu của thuốc trừsâu.392.3.8 Chỉtiêu đánh giá thuốc trừnấm.422.3.9 Chỉtiêu đánh giá thuốc trừcỏ.42D. SOSÁNH TÍNH ĐỘC CỦA CÁC LOẠI THUỐC TRỪDỊCH HẠI.43Câuhỏi ôn tập.44CHƯƠNG 3: THUỐC TRỪDỊCHHẠI.44A. THUỐC TRỪSÂU.443.1 THUỐC TRỪSÂUCLOHỮU CƠ.443.1.1 ƯU ĐIỂM.443.1.2 NHƯỢC ĐIỂM.443.1.3 MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM KHÁC.443.1.4 DDT (Dichlodiphenyl trichloetan).453.1.5 BHC.463.1.6 THUỐC TRỪSÂU TECPEN CLO HÓA.473.1.7 THUỐC TRỪSÂU CYCLODIEN.473.2 THUỐC TRỪSÂUGỐC LÂN HỮU CƠ.493.2.1 METHYLPARATHION (MP) (Metaphos, Wofatox,FolidonM, Metacid, Bladan- M).503.2.2 SUMITHION (Fenitrothion, Metathion, Methylnitrophos, Folithion).513.2.3 LEBAYCID(Fenthion, Mertophos, Baycid, Baytex).513.2.4 BASUDIN (Diazinon).523.2.5 DDVP (Dichlorovos, Nuvan, Vapona, Nogos, Desvap.).523.2.6 NALED.533.2.7 DIPTEREX (Clorophos, Trichlorfon, Diloc, Tugon,Nevugon.).533.2.8 MOCAP (Enthorophos, Ethoprop, Prophos).543.2.9 METHIDATHION.543.2.10BIAN, BI58 (Dimethoate, Phosphamid, Rogor, Phostion, Rostion, Thimetion).553.2.11PHOSPHAMIDON(Dimecron, Cibac-570,Dixion, OR-1191, Apamidon).563.2.12AZODRIN(Monocrotophos, Nuvacron, Monocron, Bilobran).573.2.13ZOLONE(Benzophos, Rubitox).573.3 THUỐC TRỪSÂUCARBAMATE.583.3.1 SEVIN.593.3.2 MIPCIN.593.3.3 BASSA.603.3.4 FURADAN.613.3.5 Các loẠi thuỐc Carbamate khác.613.4 THUỐC TRỪSÂUGỐC PYRETHROIT (GỐC CÚC TỔNG HỢP).633.4.1 CYPERMETHRIN.633.4.2 ALPHA CYPERMETHRIN.643.4.3 DELTAMETHRIN.653.4.4 CYHALOTHRIN.653.4.5 FENPROPATHRIN.663.4.6 FENVALERAT.663.4.7 PERMETHRIN.673.4.8 CÁC LOẠI THUỐC PYRETHROITKHÁC.683.5 THUỐC TRỪSÂU SINH HỌC.683.5.1 HORMON(Hóc môn).683.5.2 PHEROMON (Chất dẫn dụgiới tính).693.5.3 MỘT SỐCHẾPHẨM SINHHỌC TRỪSÂU PHỔBIẾN.693.5.4 THUỐC TRỪSÂU VISINH BACTERIN.743.6 THUỐC TRỪNHỆN.753.6.1 ACRINATHRIN.753.6.2 AMITRAZ.763.6.3 BINAPACRYL.763.6.4 PROPARGITE.773.6.5 CÁC LOẠI THUỐC TRỪNHỆN KHÁC.783.7 THUỐC TRỪCHUỘT.793.7.1 BRODIFACOUM (Klerat, Talon).793.7.2 PHOSPHUAKẼM (Zinc phosphide).793.7.3 WARFARIN (Coumafène).803.7.4 WARFARINSODIUM+ SALMONELLA var. I7F- 4.80B.THUỐC TRỪBỆNHCÂY.813.8 PHÂN LOẠITHEO KIỂU TÁC ĐỘNG.813.9 PHÂN LOẠITHEO NGUỒN GỐCHÓA HỌC.813.9.1 THUỐC TRỪNẤM CHỨA ĐỒNG.813.9.2 THUỐC TRỪNẤM GỐC LƯU HUỲNH.843.9.3 THUỐC TRỪNẤM GỐC THỦY NGÂN.893.9.4 THUỐC TRỪNẤM DICACBOXIN.893.9.5 THUỐC TRỪNẤM HỮU CƠNỘI HẤP.903.9.6 Thuốc trừnấm tổnghợp hữu cơkhác.973.10. THUỐC KHÁNG SINH.99C. THUỐC TRỪCỎ.1023.11.1 Định nghĩa.1023.11.2 Đặc điểm cỏdại.1023.11.3 Khảnăngcạnh tranh với lúa.1023.11.4 Phân loại cỏdại.1023.11.5 Thuốc trừcỏ.104Câuhỏi ôn tập.107TÀI LIỆU THAM KHẢO.10

MỤC LỤC

CHƯƠNG MỞ ĐẦU.1

I.VỊTRÍ và VAI TRÒCỦA MÔN HỌC.1

1.Dịch hại và mức độtáchại.1

2. Các biện pháp bảo vệthực vật.1

3. Ưu điểm, nhược điểm vàvịtrí của ngành Hóa BVTV hiện nay.2

II.Lịch sửpháp triển ngành Hóa BVTV.3

III.Cơsởmục đích và đối tượngmôn học.4

Câuhỏi ôn tập.4

CHƯƠNG 1: ĐỘC CHẤT HỌCNÔNG NGHIỆP.5

1.1CÁC KHÁINIỆM VỀCHẤT ĐỘC vàSỰNHIỄM ĐỘC.5

1.1.1 Các khái niệm cơbản.5

1.1.2 Những yêu cầu đối với một hóa chất dùngtrongbảo vệthực vật.6

1.1.3 Phân loại thuốc trừdịch hại.7

1.2 SỰXÂM NHẬP CỦA CHẤT ĐỘCVÀO CƠTHỂSINH VẬT.9

1.2.1 Sựxâmnhập của chất độcvào tếbào.10

1.2.2 Sựxâmnhập của chất độcvào cơthểcôn trùng.10

1.2.3 Sựxâmnhập của chất độc vàcơthểloàigặm nhấm.11

1.3.2 Sựbiến đổi của chất độc trongtếbào sinh vật.12

1.3.3 Các hình thức tác độngcủa chất độc.13

1.3.4 Tác độngcủa chất độc đến dịch hại.14

1.4 NHỮNG NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN TÍNH ĐỘC CỦA CHẤT ĐỘC.15

1.4.1 Sựliên quan giữa tính chất của chất độcvàtính độc của chất độc.15

1.4.2 Sựliên quan giữa đặc điểm của sinh vật với tính độc của chất độc.16

1.4.3 Ảnh hưởngcủa một sốngoại cảnh đến tính độc của chất độc.19

1.5 THUỐC BẢO VỆTHỰC VẬT VÀ SỰBIẾN ĐỔI CẤU TRÚCQUẦN THỂSINHVẬT

1.5.1 Thuốc BVTV với quần thểdịch hại.21

1.5.2 Thuốc bảo vệthực vật với nhữngsinh vật cóích.21

1.5.3 Thuốc bảo vệthực vật đối với câytrồng.21

Câuhỏi ôn tập.22

CHƯƠNG 2: CÁCPHƯƠNG PHÁPSỬDỤNG vàTHỬNGHIỆM THUỐC TRỪDỊCHHẠI

2.1CÁC DẠNG CHẾPHẨM DÙNG TRONG BẢO VỆTHỰC VẬT.23

2.1.1 Những chếphẩm cần hòaloãngtrước khi sửdụng.24

2.2.2 Những chếphẩm khônghòa loãngtrước khiápdụng.24

2.2.3 Chất phụgia.25

2.2CÁC PHƯƠNG PHÁPSỬDỤNG THUỐC TRỪDỊCHHẠI.26

2.2.1 Phun thuốc.26

2.2.2 Rắc hạt.30

2.2.3 Nội liệu pháp thực vật.30

2.2.4 Xônghơi.31

2.2.5 Xửlý giống.32

2.2.6 Làm bả độc.33

2.3CÁC PHƯƠNG PHÁPXÁC ĐỊNH TÍNH ĐỘC VÀHIỆU LỰC CỦA THUỐC TRỪ

DỊCH HẠI.33

A.CÁC PHƯƠNG PHÁPXÁC ĐỊNH TÍNH ĐỘC CỦA THUỐC TRỪDỊCHHẠITRONG

PHÒNG THÍNGHIỆM.34

2.3.1 Nguyêntắcthí nghiệm.34

2.3.2 Phươngpháp xác định tính độc của thuốc trừsâu.34

2.3.3 Phươngpháp xác định tính độc của thuốc trừnấm.35

2.3.4 Phươngpháp xác định tính độc của thuốc trừcỏ.36

B.CÁC PHƯƠNG PHÁPXÁC ĐỊNH HIỆU LỰC CỦA THUỐC TRỪDỊCHHẠITRÊN

ĐỒNG RUỘNG.37

2.3.5 Bốtrí thí nghiệm.37

2.3.6 Xác định hiệu quảcủa việc dùngthuốc trừdịchhại.38

C. CÁC PHƯƠNG PHÁPTÍNH TOÁN HIỆU QUẢDÙNG THUỐC.39

2.3.7 Độhiệu của thuốc trừsâu.39

2.3.8 Chỉtiêu đánh giá thuốc trừnấm.42

2.3.9 Chỉtiêu đánh giá thuốc trừcỏ.42

D. SOSÁNH TÍNH ĐỘC CỦA CÁC LOẠI THUỐC TRỪDỊCH HẠI.43

Câuhỏi ôn tập.44

CHƯƠNG 3: THUỐC TRỪDỊCHHẠI.44

A. THUỐC TRỪSÂU.44

3.1 THUỐC TRỪSÂUCLOHỮU CƠ.44

3.1.1 ƯU ĐIỂM.44

3.1.2 NHƯỢC ĐIỂM.44

3.1.3 MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM KHÁC.44

3.1.4 DDT (Dichlodiphenyl trichloetan).45

3.1.5 BHC.46

3.1.6 THUỐC TRỪSÂU TECPEN CLO HÓA.47

3.1.7 THUỐC TRỪSÂU CYCLODIEN.47

3.2 THUỐC TRỪSÂUGỐC LÂN HỮU CƠ.49

3.2.1 METHYLPARATHION (MP) (Metaphos, Wofatox,FolidonM, Metacid, Bladan- M).50

3.2.2 SUMITHION (Fenitrothion, Metathion, Methylnitrophos, Folithion).51

3.2.3 LEBAYCID(Fenthion, Mertophos, Baycid, Baytex).51

3.2.4 BASUDIN (Diazinon).52

3.2.5 DDVP (Dichlorovos, Nuvan, Vapona, Nogos, Desvap.).52

3.2.6 NALED.53

3.2.7 DIPTEREX (Clorophos, Trichlorfon, Diloc, Tugon,Nevugon.).53

3.2.8 MOCAP (Enthorophos, Ethoprop, Prophos).54

3.2.9 METHIDATHION.54

3.2.10BIAN, BI58 (Dimethoate, Phosphamid, Rogor, Phostion, Rostion, Thimetion).55

3.2.11PHOSPHAMIDON(Dimecron, Cibac-570,Dixion, OR-1191, Apamidon).56

3.2.12AZODRIN(Monocrotophos, Nuvacron, Monocron, Bilobran).57

3.2.13ZOLONE(Benzophos, Rubitox).57

3.3 THUỐC TRỪSÂUCARBAMATE.58

3.3.1 SEVIN.59

3.3.2 MIPCIN.59

3.3.3 BASSA.60

3.3.4 FURADAN.61

3.3.5 Các loẠi thuỐc Carbamate khác.61

3.4 THUỐC TRỪSÂUGỐC PYRETHROIT (GỐC CÚC TỔNG HỢP).63

3.4.1 CYPERMETHRIN.63

3.4.2 ALPHA CYPERMETHRIN.64

3.4.3 DELTAMETHRIN.65

3.4.4 CYHALOTHRIN.65

3.4.5 FENPROPATHRIN.66

3.4.6 FENVALERAT.66

3.4.7 PERMETHRIN.67

3.4.8 CÁC LOẠI THUỐC PYRETHROITKHÁC.68

3.5 THUỐC TRỪSÂU SINH HỌC.68

3.5.1 HORMON(Hóc môn).68

3.5.2 PHEROMON (Chất dẫn dụgiới tính).69

3.5.3 MỘT SỐCHẾPHẨM SINHHỌC TRỪSÂU PHỔBIẾN.69

3.5.4 THUỐC TRỪSÂU VISINH BACTERIN.74

3.6 THUỐC TRỪNHỆN.75

3.6.1 ACRINATHRIN.75

3.6.2 AMITRAZ.76

3.6.3 BINAPACRYL.76

3.6.4 PROPARGITE.77

3.6.5 CÁC LOẠI THUỐC TRỪNHỆN KHÁC.78

3.7 THUỐC TRỪCHUỘT.79

3.7.1 BRODIFACOUM (Klerat, Talon).79

3.7.2 PHOSPHUAKẼM (Zinc phosphide).79

3.7.3 WARFARIN (Coumafène).80

3.7.4 WARFARINSODIUM+ SALMONELLA var. I7F- 4.80

B.THUỐC TRỪBỆNHCÂY.81

3.8 PHÂN LOẠITHEO KIỂU TÁC ĐỘNG.81

3.9 PHÂN LOẠITHEO NGUỒN GỐCHÓA HỌC.81

3.9.1 THUỐC TRỪNẤM CHỨA ĐỒNG.81

3.9.2 THUỐC TRỪNẤM GỐC LƯU HUỲNH.84

3.9.3 THUỐC TRỪNẤM GỐC THỦY NGÂN.89

3.9.4 THUỐC TRỪNẤM DICACBOXIN.89

3.9.5 THUỐC TRỪNẤM HỮU CƠNỘI HẤP.90

3.9.6 Thuốc trừnấm tổnghợp hữu cơkhác.97

3.10. THUỐC KHÁNG SINH.99

C. THUỐC TRỪCỎ.102

3.11.1 Định nghĩa.102

3.11.2 Đặc điểm cỏdại.102

3.11.3 Khảnăngcạnh tranh với lúa.102

3.11.4 Phân loại cỏdại.102

3.11.5 Thuốc trừcỏ.104

Câuhỏi ôn tập.107

TÀI LIỆU THAM KHẢO.10