Đề tài Đánh giá khả năng chịu hạn nhân tạo và sự sinh trưởng các dòng lúa Tám đột biến ở điều kiện nhà lưới

Cây lúa (Oryza sativa L.) thuộc họ Hòa thảo (Gramineae) có nguồn gốc nhiệt đới, dễ trồng cho năng suất cao, trồng phổ biến ở nhiều nước trên thế giới. Lúa là một trong ba cây lương thực chủ yếu trên thế giới: lúa mì, lúa gạo và ngô. Khoảng 40% dân số trên thế giới coi lúa gạo là nguồn lương thực chính, 25% sử dụng lúa gạo trên 1/2 khẩu phần lương thực hàng ngày, chủ yếu tập trung ở các nước châu Á. Với điều kiện khí hậu nhiệt đới, Việt Nam cũng có thể xem là “cái nôi” hình thành cây lúa nước, cây lúa đã trở thành cây lương thực chủ yếu, có ý nghĩa trong nền kinh tế và xã hội của nước ta. Trải qua quá trình sản xuất lâu dài nhân dân ta đã chọn tạo, gìn giữ và lưu truyền được nhiều giống lúa địa phương có phẩm chất tốt, hương vị đặc biệt và một số giống đã trở thành sản phẩm nông nghiệp đặc sản đặc trưng cho mỗi vùng miền như: Tám xoan Hải Hậu, Tám Bằng Phú Thọ, Tám Đen Hải Phòng, Nếp Cái Hoa vàng, Dự Hương, Nàng Hương. Tuy nhiên, đa số các giống lúa đặc sản có yêu cầu khắt khe về điều kiện ngoại cảnh, không thích hợp thâm canh, năng suất không cao nên bị các giống lúa mới, giống lúa lai năng suất cao cạnh tranh và dẫn tới nhiều giống lúa ở nhiều địa phương đang dần bị mất đi. Hiện nay diện tích trồng lúa đặc sản chiếm khoảng 3 - 5% tổng diện tích lúa ở Việt Nam. Nhiều chương trình, dự án đã và đang được thực hiện nhằm khôi phục, bảo tồn và phát triển lại các giống lúa đặc sản địa phương. Bằng con đường lai tạo, gây đột biến thực nghiệm Hiện nay, nhu cầu lúa gạo cho con người ngày một tăng, theo dự báo của Tổ chức Nông lương thế giới (FAO) trong những năm 1990 - 2025 thì lúa gạo sản xuất phải tăng mỗi năm 21% là cần thiết để bảo đảm cho sự tăng dân số 1,7% mỗi năm. Nhưng trong 130 triệu ha đất trồng lúa hiện nay, có khoảng 20% diện tích đang canh tác trong điều kiện khô hạn hoặc phụ thuộc vào nước mưa tự nhiên. Sự khan hiếm về nước tưới phục vụ cho nông nghiệp đã được báo động trong nhiều nghiên cứu khoa học của thế giới gần đây. Khô hạn sẽ là yếu tố quan trọng bậc nhất ảnh hưởng đến an ninh lương thực của thế giớiHạn là yếu tố bất lợi của môi trường gây nên những thiệt hại nặng về mùa màng trên cả thế giới và Việt Nam. Vì vậy, nghiên cứu tính chịu hạn và chọn dòng chịu hạn luôn thu hút các nhà nghiên cứu trên toàn cầu. Mức độ thiệt hại nặng hay nhẹ của cây trồng tuỳ thuộc vào thời gian và giai đoạn cây bị hạn. Các cơ chế về khả năng chịu hạn được đề cập đó là: khả năng điều chỉnh thẩm thấu, vai trò của bộ rễ, hiệu quả sử dụng nước, vai trò của thành tế bào và màng cuticula, di truyền phân tử liên quan đến tính chịu hạn. Từ những lý do trên, chúng tôi thực hiện đề tài: “Đánh giá khả năng chịu hạn nhân tạo và sự sinh trưởng các dòng lúa Tám đột biến ở điều kiện nhà lưới” để chọn lọc những dòng lúa Tám đột biến ưu việt nhưng có khả năng chịu hạn tốt.

Cây lúa (Oryza sativa L.) thuộc họ Hòa thảo (Gramineae) có nguồn gốc nhiệt đới, dễ trồng cho năng suất cao, trồng phổ biến ở nhiều nước trên thế giới. Lúa là một trong ba cây lương thực chủ yếu trên thế giới: lúa mì, lúa gạo và ngô. Khoảng 40% dân số trên thế giới coi lúa gạo là nguồn lương thực chính, 25% sử dụng lúa gạo trên 1/2 khẩu phần lương thực hàng ngày, chủ yếu tập trung ở các nước châu Á.

Với điều kiện khí hậu nhiệt đới, Việt Nam cũng có thể xem là “cái nôi” hình thành cây lúa nước, cây lúa đã trở thành cây lương thực chủ yếu, có ý nghĩa trong nền kinh tế và xã hội của nước ta. Trải qua quá trình sản xuất lâu dài nhân dân ta đã chọn tạo, gìn giữ và lưu truyền được nhiều giống lúa địa phương có phẩm chất tốt, hương vị đặc biệt và một số giống đã trở thành sản phẩm nông nghiệp đặc sản đặc trưng cho mỗi vùng miền như: Tám xoan Hải Hậu, Tám Bằng Phú Thọ, Tám Đen Hải Phòng, Nếp Cái Hoa vàng, Dự Hương, Nàng Hương.

Tuy nhiên, đa số các giống lúa đặc sản có yêu cầu khắt khe về điều kiện ngoại cảnh, không thích hợp thâm canh, năng suất không cao nên bị các giống lúa mới, giống lúa lai năng suất cao cạnh tranh và dẫn tới nhiều giống lúa ở nhiều địa phương đang dần bị mất đi. Hiện nay diện tích trồng lúa đặc sản chiếm khoảng 3 - 5% tổng diện tích lúa ở Việt Nam. Nhiều chương trình, dự án đã và đang được thực hiện nhằm khôi phục, bảo tồn và phát triển lại các giống lúa đặc sản địa phương. Bằng con đường lai tạo, gây đột biến thực nghiệm

Hiện nay, nhu cầu lúa gạo cho con người ngày một tăng, theo dự báo của Tổ chức Nông lương thế giới (FAO) trong những năm 1990 - 2025 thì lúa gạo sản xuất phải tăng mỗi năm 21% là cần thiết để bảo đảm cho sự tăng dân số 1,7% mỗi năm. Nhưng trong 130 triệu ha đất trồng lúa hiện nay, có khoảng 20% diện tích đang canh tác trong điều kiện khô hạn hoặc phụ thuộc vào nước mưa tự nhiên. Sự khan hiếm về nước tưới phục vụ cho nông nghiệp đã được báo động trong nhiều nghiên cứu khoa học của thế giới gần đây. Khô hạn sẽ là yếu tố quan trọng bậc nhất ảnh hưởng đến an ninh lương thực của thế giới

Hạn là yếu tố bất lợi của môi trường gây nên những thiệt hại nặng về mùa màng trên cả thế giới và Việt Nam. Vì vậy, nghiên cứu tính chịu hạn và chọn dòng chịu hạn luôn thu hút các nhà nghiên cứu trên toàn cầu. Mức độ thiệt hại nặng hay nhẹ của cây trồng tuỳ thuộc vào thời gian và giai đoạn cây bị hạn. Các cơ chế về khả năng chịu hạn được đề cập đó là: khả năng điều chỉnh thẩm thấu, vai trò của bộ rễ, hiệu quả sử dụng nước, vai trò của thành tế bào và màng cuticula, di truyền phân tử liên quan đến tính chịu hạn.

Từ những lý do trên, chúng tôi thực hiện đề tài: “Đánh giá khả năng chịu hạn nhân tạo và sự sinh trưởng các dòng lúa Tám đột biến ở điều kiện nhà lưới” để chọn lọc những dòng lúa Tám đột biến ưu việt nhưng có khả năng chịu hạn tốt.